آموختن تاریخ از میان رمان ها

در دوران تحصیل استعداد یا علاقه‌ای برای آموختن تاریخ نداشتم. تاریخ برایم مجموعه‌ای از اسامی پادشاهان بود که به جای یکدیگر به تخت نشستند و در لشگرکشی و جنگ در فلان سال شکست خوردند یا پیروز شدند. اسامی پادشاهان از یادم می‌رفت و سال‌ها را با هم قاطی می‌کردم. ادبیات شیرین‌تر بود. رمان‌ها از دغدغه‌های همیشگی آدم‌ها می‌گفتند: عشق، نفرت، طمع، حسرت و ... با شخصیت‌ها زندگی می‌کردم، با غم ان‌ها می‌گریستم و با شادی‌شان می‌خندیدم و بارها و بارها درباره انتخاب‌هایشان اندیشیدم. سالها بعد نام شخصیت‌ها را فراموش کردم اما داستان را نه. البته داستان‌ها به ندرت در زمان حال رخ می‌دادند. گستره تاریخ بستر زندگی آدم‌ها بود و همین من را با تاریخ آشتی داد. من قرون وسطی را از ستون‌های زمین (کن فالت )، گوژپشت نتردام (هوگو ) آموختم و انقلاب فرانسه را از خدایان تشنه‌اند (فرانس)، داستان دو شهر (دیکنز ) و ژوزفین (کورت کریستیان). هیچ منبعی در مورد برده‌داری و جنگهای انفصال آمریکا بهتر از دلبند (تونی موریسن) بربادرفته‌ (مارگارت میچل )، شمال و جنوب (جان جیکس) و به زبان فارسی ترجمه نشده. همه چیز در مورد انگلستان قرن نوزدهم در آثار دیکنز و الیوت و آستین و برونته ها آمده و فرانسه قرن نوزدهم در رمان‌های بالزاک، استاندال و پروست و بعدترش جنگ جهانی اول و دوم را از خانواده تیبو (دوگار )و جان شیفته (رولان ) می شناسم و بعد روسیه قرن نوزدهم را از قلم داستایوسکی و تولستوی و چخوف و ... . تاریخی که از این رمان‌ها می‌آموزیم تاریخی کامل است: تاریخ اجتماعی -فرهنگی است با اشاره ای به جریانات سیاسی؛ آیینه تمام نمایی است از ساختارهای و روندهای اجتماعی و گاه آنقدر کامل به تصویر کشیده شده‌اند که انگار در همان عصر زندگی کرده‌ایم. حتی زندگی شخصیتهای سیاسی نیز محور رمان‌های تاریخی است. هرچند داستان‌پردازی در این مورد سخت‌تر است چون همیشه شائبه تحریف تاریخ هست اما نویسندگانی هستند که وسواس خوانندگان را درک می‌کنند. به تازگی رمان‌های لیدی الیزابت (زندگی الیزابت اول ملکه انگلستان از کودکی تا زمان رسیدن به سلطنت) و ملکه اسیر (زندگی الینور، دوشس اکتین با هنری اول شاه انگلستان) نوشته آلیسون ویر را خوانده‌ام. نویسنده در پایان رمان یادداشتی نوشته و با جزئیات توضیح داده است که کدام قسمت داستان بر اساس اسناد تاریخی واقعا رخ داده است و کجاها به حدس و گمان متوسل شده است. توضیحی که فقط یک هدف دارد: احترام به خوانندگانش و در کنار آن آموختن تاریخ.